سلامتی کلیه‌ها نقش موثری در سلامتی فرد دارد و بسیاری از افراد مواد غذایی را مصرف می‌کنند یا رفتارهایی را انجام می‌دهند که به کلیه‌هایشان آسیب می‌رسانند.

در این مطلب به مواد غذایی مفید و مضر برای کلیه‌ها نگاهی می‌اندازیم. 

آناتومی کلیه‌ها

حیدر عظمایی محقق و پژوهشگر طب سنتی درباره آناتومی کلیه‌ها اظهار کرد: هر فرد ۲ کلیه در بدن دارد، کلیه‌ها از نظر ظاهری به شکل لوبیا هستند و در پهلوی چپ و راست قرار گرفته‌اند.

وی بیان کرد: کلیه‌ها هم مثل اندام‌های مهم دیگر بدن دارای اهمیت حیاتی هستند، هر چند افراد با یک کلیه هم می‌توانند زندگی کنند. هر کلیه حدود ۱۳ سانتی‌متر طول و هشت سانتی‌متر عرض دارد.

این محقق و پژوهشگر طب سنتی افزود: مهم‌ترین وظیفه کلیه‌ها در بدن پاکسازی و تصفیه خون از سموم است.

عظمایی درباره شگفتی‌های کلیه انسان تاکید کرد: هر انسان به طور متوسط حدود پنج لیتر خون در بدن دارد. البته این مقدار در افراد چاق و لاغر کمی تفاوت دارد. کلیه این مقدار خون را روزانه حدود ۴۰۰ بار تصفیه می‌کند، به عبارتی دیگر کلیه‌ها در هر ساعت حدود ۳۰ لیتر خون را تصفیه و سموم آن را خارج می‌کنند.

وی گفت: فیلتر‌هایی به نام نفرو‌ن، مواد زائد خون را خارج می‌کنند. در هر کلیه حدود ۸۰۰ هزار تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفرو‌ن وجود دارد. سموم خارج شده از کلیه‌ها با آبی که از صافی‌ها (فیلتر‌ها) می‌گذرد، با هم ترکیب می‌شوند و ادرار را به‌وجود می‌آورند. ادرار از درون لوله‌هایی به نام حالب (میز‌نای) عبور می‌کند و در مثانه جمع می‌شود. هنگامی که مثانه نیمه‌پر شود، سیستم عصبی مثانه فرمان خروج ادرار را می‌دهد، بنابراین وقتی فرد به دستشویی می‌رود، ادرار پایین می‌آید و از طریق لوله‌ای به نام پیشابراه از بدن خارج می‌شود.

این محقق و پژوهشگر طب سنتی، تصریح کرد: کلیه‌ها همچنین وظیفه تعادل در نگه‌داشتن مایعات در مواد معدنی بدن را بر عهده دارند. تیره شدن رنگ ادرار نشانه ازدیاد سموم و مواد زائد است، همچنین تیره شدن رنگ ادرار می‌تواند ناشی از کمبود آب و مایعات بدن باشد، رنگ ادرار  در شرایط عادی سفید یا زرد روشن است.

عظما‌یی اظهار کرد: کلیه‌ها علاوه بر تصفیه خون و حفظ تعادل مایعات بدن به هورمون‌هایی که از مغز به سمت کلیه فرستاده می‌شوند نیز واکنش نشان می‌دهند. کلیه‌ها همچنین سبب فعال‌سازی ویتامین D در بدن و از این طریق مانع پوسیدگی استخوان‌ها می‌شوند. یکی از کار‌های کلیه در زمان گرسنگی و تشنگی طولانی، به ویژه در ماه رمضان است که با ساخت قند‌خون به کبد کمک می‌کند تا شخص گرسنگی و تشنگی را تحمل کند.

وی گفت: کلیه‌ها وظیفه ترشح ۲ آنزیم به نام‌های ر‌نین و اریتروپوئیتین را بر عهده دارند. ر‌نین فشار خون را افزایش می‌دهد و سبب تصفیه خون می‌شود، اگر آنزیم اریتروپوئیتین ترشح نشود یا کم ترشح شود، انسان دچار کم‌خونی حاد می‌شود و سلول‌های مغز استخوان از فعالیت باز می‌ایستند. سلول‌های انسان زمانی در مغز استخوان فعال می‌شوند و ساختن گلبول‌های قرمز و پلاکت را آغاز می‌کنند که آنزیم اریتروپوئیتین به آن‌ها برسد.

این محقق و پژوهشگر طب سنتی عنوان کرد: اگر اختلال در ترشح آنزیم اریترو‌پوئیتین به وجود بیاید، فرد دچار کم‌خونی، رنگ پریدگی، ضعف شدید بدن، پف کردن صورت و کم‌اشتهایی می‌شود. طبق گفته امام رضا (ع) اگر کلیه‌ها در سلامت باشند فرد نیز احساس شادی و نشاط می‌کند.

 علائم بیماری‌ها در کلیه

عظمایی اظهار کرد: از علائم بیماری‌ها در کلیه می‌توان به درد ناحیه پهلوها و پشت به ویژه اگر با تهوع و استفراغ همراه باشد اشاره کرد.

 از دیگر علائم بیماری‌ها در کلیه‌ها تغییر رنگ ادرار به ویژه قرمز و تیره شدن ادرار، کشیده شدن درد از پشت پهلو به سمت پایین شکم و مجاری ادراری، پف زیر چشم‌ها و فشار خون بالا است که فشار خون بالا می‌تواند به علت وجود اسید اوریک در خون باشد. فشار خون عصبی نیز در مواقع عصبانیت و هیجان ایجاد می‌شود که مربوط به غده فوق کلیوی و ناشی از افزایش آدرنالین است.

نقش تغذیه در سلامتی کلیه ها

وی افزود: از بیماری‌های کلیه می‌توان به سنگ کلیه، کیست کلیه، تنبلی کلیه‌ها، فشار خون، عفونت مجاری ادراری، تومورهای کلیه و نفریت (التهاب کلیه‌ها) اشاره کرد.

این محقق و پژوهشگر طب سنتی درباره نقش تغذیه در سلامتی کلیه‌ها عنوان کرد: تغذیه صحیح و مصرف مواد معدنی و مایعات سالم تأثیر بسزایی در سلامتی کلیه‌ها دارد.مصرف نمک، غذاها و مایعات ناسالم و همچنین استفاده خودسرانه از داروهای شیمیایی نیز می‌تواند سلامت کلیه‌ها را به خطر بیندازد.

 مواد غذایی مفید برای کلیه‌ها

عظمایی بیان کرد: از جمله مواد غذایی مفید برای کلیه‌ها می‌توان به آب سالم، به ویژه آب چشمه اشاره کرد، بنابراین افراد وقتی به مکانی می‌روند که مشکوک به آلوده بودن آب هستند، باید چند قطره لیموترش یا سرکه به آب اضافه کنند تا ضدعفونی شود.

 سیب درختی، کاهو، خیار، مغز بادام، لیموترش تازه، روغن زیتون بودار، انجیر، برگه زردآلو، جوانه گندم، عسل، سیاه دانه، عرق خارشتر، خارخاسک، کرفس و سبزیجات تازه نیز از جمله مواد غذایی مضر برای کلیه‌ها هستند.

موادغذایی مضر برای کلیه‌ها

وی تأکید کرد: نوشیدن چای سیاه پررنگ برای سلامتی کلیه‌ها بسیار مضر است، زیرا مصرف چای سیاه پررنگ موجب می‌شود که سلول‌های اپی تلیال کلیه بیش از حد تحریک شوند. در نتیجه ادرار افزایش پیدا می‌کند و با ازدیاد ادرار املاح و موادمعدنی مفید بدن نیز از طریق ادرار دفع می‌شوند.

عظمایی یادآور شد: از دیگر موادغذایی مضر برای کلیه‌ها می‌توان به مصرف بیش از حد موادغذایی سرخ‌کردنی، غذاهای ساندویچی، ادویه‌جات تند، نمک زیاد، آب یخ، ترشیجات، نان خامه‌ای، شیرینی‌های قنادی، رب صنعتی، موادغذایی کنسرو شده و انواع سس‌های تند اشاره کرد. استعمال سیگار و مشروبات الکلی نیز سبب به خطر افتادن سلامتی کلیه‌ها می‌شود؛ افراد باید توجه داشته باشند که نوشیدن آب یخ به خصوص زمانی که فرد بر اثر فعالیت زیاد عرق کرده، بسیار مضر است.

اما برای داشتن کلیه‌های سالم چه باید بکنید؟
- آب بنوشید و بدنتان را همیشه مرطوب نگه دارید. اما حواستان باشد که بیش از اندازه هم ننوشید.
متخصصان می‌گویند نوشیدن بیش‌ از ۶ لیوان آب در طول روز هیچ کمکی به بهبود کار کلیه نخواهد کرد.

- غذاهای سالم بخورید
بسیاری از متخصصان می‌گویند بیماری‌های کلیه پیامد بیماری‌هایی مانند فشار خون هستند. پس با داشتن رژیم غذایی سالم  می‌توانید از ابتلا به این بیماری‌ها پیش‌گیری کنید.

- منظم ورزش کنید
درست مثل رژیم غذایی سالم، ورزش مرتب و همیشگی می‌تواند سیستم ایمنی بدن شما را تقویت کرده، از اضافه وزن جلوگیری کند و فشار خون شما را تنظیم کند. اما حواستان باشد که چقدر ورزش می‌کنید، اگر آمادگی بدنی کافی برای ورزش‌های سخت ندارید مراقب باشید که به اندازه  توانتان ورزش کنید چرا که ورزش‌های سنگین به کلیه‌ها و ماهیچه‌های شما فشار نابجا وارد می کنند و باعث پاره شدن ماهیچه‌ها می‌شوند.

- سیگار کشیدن را متوقف کنید
سیگار کشیدن به رگ‌های خونی شما آسیب می‌زند و باعث سخت شدن جریان خون در رگ‌های شما شده که در نهایت خون کم‌تری به کلیه‌ها می‌رسد.
زمانی‌که کلیه‌ها در معرض جریان مناسب خون قرار نداشته باشند نمی‌توانند مطلوب کار کنند. همین‌طور سیگار کشیدن یکی از دلایل فشار خون بالاست و احتمال ابتلا به سرطان کلیه را بالا می‌برد.

- مراقب داروهایی که می‌خورید باشید 
برخی از داروها اگر به صورت معمول و همیشگی استفاده شوند می‌توانند به بافت کلیه شما آسیب برسانند.
قرص‌های مسکن ایبو بروفن و ناپروکسن از جمله داروهایی هستند که به کلیه آسیب می‌رسانند.
اگر داروها را گه‌گاه و هر چند وقت یک‌بار استفاده می‌کنید خطری شما را تهدید نمی‌کند اما مواظب استفاده دائمی از آن‌ها باشید.

- از عصاره اورتیکا استفاده کنید
عصاره اورتیکا، محلولی خوراکی است که در شل شدن عضلات کلیه و مجاری اداری، و همچنین خروج سنگ کلیه تاثیر به‌سزایی دارد. این عصاره موجب افزایش گردش خون در کلیه شده و با به حرکت درآوردن عضلات کلیه به دفع سنگ کمک می کند. ترکیبات موجود در این گیاه مُدر بوده و این امر باعث تسهیل دفع سنگ می شود.

- اگر سابقه بیماری‌های خانوادگی دارید به طور مرتب به پزشکتان مراجعه کنید و آزمایش‌های مربوط به کلیه را انجام دهید.
از مهم‌ترین بیماری‌ها می توان به قند خون و فشار خون اشاره کرد که خطر ابتلا به بیماری‌های کلیه را در شما زیاد می کنند.